Tommaso Campanella, De sensu rerum, p. 173
Caput IX.
In Cadaveribus sensum reperiri, et
de putredine.
~ Passim ad manifestationem falsitatis vulgaris argumenti
devenimus;
quo putant nequaquam omnia sentire cum mortua
corpora propterea
mortua dicantur, quod sensu penitus
privata sunt, quadoquidem videmus vivi
qualitates in
mortuo vel exiguas remanere. Quoniam vero id per nosse
dogmati
nostro toti necessarium est, veniam ad demonstrationes; primo
tamen
advertens, mortem animalium solo abscessu fieri spiritus, qui habitat
in
capite, intercurrit per nervosum genus, et sensum motumque
exquisitum toti praestat
animali, et quamvis non destruatur Corpus,
sed integrum remaneat, ut in
suffocationibus patuit, nihilominus moritur
animal. At mors rerum simplicium est
mutatio in aliud Ens, sicut
spiritus in aerem, aqua in terram, aut ignem, quoniam
similaria sunt
et uniformia, idcirco sola mutatione formae alienantur a proprio
esse.
Animalia vero multiformia sunt et composita, solaque separatione
desinunt
esse. Igitur spiritus in aëre sentit postea sensu quidem aëreo,
amittitque memoriam
corporis in quo fuit interclusus, quoniam magnae
mutationis passio aufert passiones
motionesque antecedentes, et
ipsa est fluvius lethaeus. Corpus autem remanet cum
sensu proprio
obtuso, naturae ipsius conveniente; sique spiritus in nervis
relinquitur,
sentit adhuc, ut palam fit in caudis anguillarum et
lacertorum.
Quae ideo postremo moriuntur sicut et cor, quia vasa spiritus
angusta
sunt nec facile permittunt illi exitum; pariter cum lanij decoriant
boves,
quibusdam in partibus caro tremit et movetur et contrahitur
manifesto
sensu. Interfecti quoque homines in conspectu mox
interfectoris,
sanguinem emittunt et fervent ira, vel timore sentientes per
affectum
aeris communem adesse odiosum hostem. Et hoc indicio
utuntur
legisperiti, ad agnoscendum homicidam. Quidam Nucerinus occidit
hominem
et obruit humo; positusque est in carcerem aliam ob
causam post 20. dies pluviae
illuvio cadaver detexit, detulitque usque
in plateam civitatis, ubi erant carceres.
Cumque cadaver inspectaret
proximus de fenestra interfector, cepit ebullire cadaver,
et sanguinem
mittere ex vulneribus non sine terrore illius conscij sceleris. Quo
abeunte
ebullitio cessavit, et redeunte rediit. Ac ille homo seorsum
confessus
est mihi hoc post 29. annos. Quapropter remanet affectus non
modo in
exhalante spiritu, sed etiam in corpulentia, in qua sanguis
est, et tenuitas: Sic et
nos inimicum obviam habentes, aut ebullimus